Antik Olimpiyatlarda Korkaklıktan Cezalandırılan ilk ve tek sporcu .!
Zeus’un bir lütfu olarak görüldüğü antik oyunlarda en tiksindirici suç ise rüşvetti.!
Kültlere dayanan ve zaferi Tanrıya böyle bir saygısızlığın akıl dışı olarak kabul edildiği rüşvetin cezası ise sporcunun onursuzlaştırılması ve ömür boyu oyunlardan men edilmesiydi. Genellikle rüşvet için verilen Zanes cezasının ilginç örnekleri de mevcuttur.
“MS 93’te İskenderiyeli boksör Apollonios, oyunlardan bir ay önce Elis’teki hazırlık kampına geç kalmıştı ve yolda karşılaştığı kötü hava şartları nedeniyle geç kaldığını söylemişti. İskenderiyeli Herakleides, yalan söylediğini kanıtlayınca, Apollonios’un Ionia’daki yüksek para ödüllü yarışmalara katıldığı için geciktiği anlaşıldı ve Zanes cezasına çarptırıldı.”
Zeus’un çoğulu olan Zanes tanımlaması ile adlandırılan Zanes Cezası Neydi!
Finansmanı rüşvet verenler tarafından karşılanmak üzere hazine terasının altında, stadyum girişine giden yolda Zanes adı verilen bronz heykellerin kaidelerinde suçluların adı ve heykeli dikme gerekçeleri yazıyordu Böyle bir ceza sporcunun kendisi ve şehri için oldukça utanç vericiydi.
Tam bir utanç listesini oluşturan heykellerle, stadyuma girmek üzere olan sporcular, zaferi parayla değil güç ve dayanıklılıklarıyla kazanmaları gerektiği konusunda açıkça uyarılıyordu. Elinde bir şimşek tutan Zeus’un tasvir edildiği heykellerin hepsi dönemin ünlü heykeltraşlarına farklı dönemlerde yaptırılmış olsa da ilk on ikisi birbirine çok benziyordu. Zanes heykellerinin oyunların kutsal karakterinin zayıflamaya başladığı ve daha çok sosyal bir olay haline geldiği MÖ 4. yüzyıldan itibaren ortaya çıkması pek de şaşırtıcı değildi.
Pausanias’ın Olympia’yı ziyaret ettiği MS 2. yüzyılda, stadyumun girişinde 16 Zanes vardı. İlk altı heykel MÖ 388’de yapılan 98. oyunlarda dikilmişti. Sporcuların oyun kurallarını ilk kez ihlal ettiği ve Elanların ilk kez Zanes cezası verdiği olayda Teselyalı Eupolos, aralarında bir önceki olimpiyat şampiyonu da bulunan dört sporcuya rüşvet vermişti. MÖ 332’de Atinalı Kallipos rakiplerine rüşvet verdiği için kendisine ve rakiplerine heykel yaptırma cezası verildi. Para cezasının düşürülmesi talebinin Elanlar tarafından kabul edilmemesi üzerine Atinalılar oyunları boykot etti. Ancak Delphi’deki tanrı, Elanlara para cezası ödenene kadar Atinalılara kahin vermeyeceğini iletince cezayı ödeyip heykelleri yaptırdılar.MÖ 68’de Eudelus, Rodoslu bir güreşçiye ön elemede kendisine yenilmesi için rüşvet verdi. Olay ortaya çıkınca hem sporcular hem de Rodos şehri para cezası ödedi ve iki Zanes yaptırdı. MÖ 12’de ise bu kez cezayı ödemek zorunda kalan korkunç bir biçimde bir Elandı. Güreş yarışmalarının finaline çıkan oğlu için rakibinin babasına rüşvet verdiği anlaşılan Elisli Damonikos ve suç ortağı cezaya çarptırıldı. Çocukların durumdan haberi olmaması nedeniyle sporculara bir ceza verilmedi.Ne yazık ki zanes heykellerinden hiç biri günümüze kadar ulaşamamıştır. Ancak kaideleri halen Olympia stadyumun girişinde durmaktadır.
Diğer ilginç ceza ise yine İskenderiyeli bir sporcuya MS 25’te yapılan 201. oyunlarda verildi. Pankrasyon sporcusu Sarapion, müsabaka için adı çağrıldığında sahaya çıkmamıştı. Rakiplerinden korktuğu için bir gece önce kutsal alandan kaçtığı anlaşıldı ve korkaklıktan bu cezaya çarptırılan ilk ve tek sporcu oldu.!
Aşağıdaki video da “Antik Olimpiyat oyunları” kitabının da yazarı olan Tolga Şinoforoğlu; Antik Olimpiyat Oyunları kitabında ayrıntılı bir biçimde incelenen yaklaşımlarından örnekler vermektedir.